Symptomy ryzyka dysleksji rozwojowej w podziale na wiek.
Czasami rodzice obserwując swoje dziecko zastanawiają się, czy jego rozwój przebiega w sposób poprawny. Nie oznacza to, że od razu należy szukać pomocy u specjalistów. Czasem wystarczy obserwacja i praca z dzieckiem w obszarach, które rodzica niepokoją. Ale jak zaobserwować te obszary jeśli nie jest się specjalistą.?
Niemowlęctwo i okres poniemowlęcy (0-2 r.ż.)
a) Dziecko nie raczkuje lub czyni to niechętnie
W wieki około 6 miesięcy dziecko zaczyna raczkować, zatem należy zaobserwować czy ten etap u maluszka wy
stąpił, jeśli nie lub jest on utrudniony, można dziecku pomóc poprzez rozłożenie dywaniku, zachęcanie dziecka do przybliżania się do atrakcyjnej zabawki, najlepiej wydającej jakiś dźwięk, np. kolorowej grzechotki.
b) Słabo chwyta przedmioty
Warto również zwrócić uwagę w jaki sposób nasza pociech chwyta zabawki. Jeśli ta czynność jest utrudniona można maluszkowi delikatnie pomóc.
c) Ma trudności w utrzymaniu równowagi
Około 1 roku życia nasze maleństwo rozpoczyna etap chodzenia. Jeśli obserwujemy u dziecka trudności w utrzymaniu równowagi, można wspomóc go dostosowując nasze mieszkanie w taki sposób, aby dziecko miało możliwość chwycenia się czegoś, np. szczebelki łóżeczka czy meble, przy których dziecko może się swobodnie poruszać.
d) Dziecko później niż dzieci w jego wieku zaczyna wypowiadać pierwsze słowa lub zdania
Około 1,5 r.ż. dzieci zaczynają swoją przygodę z mówieniem pierwszych słów czy zdań, jeśli rodzic obserwuje, iż ich maluszek ma z tym trudność można bawić się z dzieckiem w powtarzanie słów, ważne jest aby nie poprawiać dziecka a powtarzać po nim poprawna formę wyrazy np. mama. Najkorzystniej jeśli robimy to sylabami. Dobrym ćwiczeniem dla rozwoju mowy dziecka jest śpiew. Śpiewając dziecku wpływamy na poprawę „melodyczności” mowy ale przy okazji zmniejszamy zagrożenie wystąpienia jąkania w latach późniejszych.
e) Nie radzi sobie z układaniem klocków
Jeśli nasze dziecko nie radzi sobie z układaniem klocków, watro zachęcać dziecko pokazując mu, w jaki sposób może do zrobić.
f) Nie próbuje samo rysować
Około 2 roku życia dzieci rozpoczynają swoją przygodę z rysowaniem, jeśli nasz maluszek nie próbuje sam rysować, warto poszukać dla niego jakiś atrakcyjnych zajęć związanych z rysowaniem. Oprócz satysfakcji z wykonywania prac plastycznych dziecko uczy się w sposób prawidłowy chwytać materiał piśmienniczy. Warto tez zastanowić się na kupnem dla dziecka trójkątnych kredek, które ułatwiają prawidłowe ułożenie dłoni dziecka w trakcie pisania czy rysowania.
g) Nieporadność w czynnościach samoobsługowych, takich jak: ubieranie się, jedzenie za pomocą łyżki, mycie rąk
Jeśli u dziecka zaobserwujemy nieporadność w czynnościach samoobsługowych, które powinny wystąpić około 2 roku życia, można zastanowić się nad tym czy nie za bardzo wyręczamy naszą pociechę, może korzystniej byłoby zorganizować zawody w zakładaniu spodni zamiast ubierać dziecko. Około 1,5 r.ż. dzieci zaczynają samodzielnie jeść łyżeczką. W tym czasie nie warto maluszkowi przeszkadzać. To nic, że razem z dzieckiem jedzą ściany w dużym pokoju, blat stołu i ulubiony miś.
h) Opóźnienia w rozwoju ruchowym – dziecko zaczyna później chodzić i biegać, niż dzieci w jego wieku
Wiek przedszkolny (3-6 r.ż.)
a) Dziecko nieprawidłowo wymawia wiele głosek, trudno mu budować wypowiedzi, używać złożonych wyrazów, słabo zapamiętuje nazwy, zniekształca je
W takiej sytuacji warto bawić się z dzieckiem w zabawę „ZGADNIJ JAK TO SIĘ NAZWYA”. Można pokazać dziecku nazwę przedmiotu i poczekać na wypowiedź dziecka, a następnie pochwalić go i poprawnie wypowiedzieć daną nazwę np. dziecko mówi don – reakcja rodzica: zgadza się, to jest dom (używając akcentu na głoskę wypowiedzianą nieprawidłowo przez dziecko)
b) W mowie używa jedynie pojedynczych słów i prostych zdań
Np. dziecko na nasze pytanie: „co to jest?”, dziecko odpowiada pojedynczym słowem: „dom”. W takiej sytuacji mówimy: „zgadza się to jest dom”. Ważne jest aby używać pełnych zdań, aby dziecko nauczyło się odpowiadać pełnym zdaniem
c) Kłopot sprawia mu zapamiętanie krótkiej piosenki lub wierszyka
Ważne jest aby wspierać dziecko w nauce. Najlepiej byłoby śpiewać razem z dzieckiem jak najczęściej lub powtarzać w trakcie zabawy wierszyki
d) Ma trudności w czynnościach wymagających sprawności manualnej, takich jak zawiązywanie butów, zapinanie guzików, nawlekanie, trudno mu zawiązać kokardkę, posługiwać się sztućcami, ciąć za pomocą nożyczek
Najkorzystniej jest, aby z dzieckiem czynności manualne wykonywać w formie zabawy, np. robienie wspólnie biżuterii z makaronu lub wiązanie kokardek misiom czy lalkom. Można też wspierać dziecko za pomocą zabawek manipulacyjnych
e) Niewłaściwie trzyma ołówek lub kredkę: zbyt słabo lub zbyt mocno przyciska.
W takiej sytuacji można z dzieckiem wykonywać prac domowe typu ugniatanie ciasta na pierogi aby wzmocnić mięśnie nadgarstka. Jeśli chodzi o kredki czy ołówki w początkowym etapie warto zainwestować w ołówki/ kredki trójkątne, które wymagają od dziecka prawidłowego ułożenia narzędzia w dłoni.
f) Niechętnie podejmuje się rysowania, a prace są prymitywne
W tym wieku dzieci bardzo lubią rywalizację. Rysowanie można potraktować jako świetny pretekst do rodzinnych konkursów malarskich. Może warto się tez zastanowić, czy nasze dziecko nie mogłoby wziąć udziału w zajęciach plastycznych dla najmłodszych?
g) Budowanie z klocków lub układanie puzzli sprawia mu trudność
h) Ma problem z utrzymaniem równowagi, chodzeniem po linii, staniem na jednej nodze, słabo biega
W tym wieku dzieci potrzebują aprobaty społecznej. Stwórz razem z Twoją pociechą domowy cyrk, w którym wasz mała gwiazda będzie mogła ćwiczyć chodzenie po linie a reszta rodziny będzie miała okazję podziwiać postępy maluszka
i) Przejawia niechęć do zabaw ruchowych, jest niezdarne ruchowo
j) Jest oburęczne
Dzieci w wieku 3 – 6 lat powinno mieć już określoną dominującą stronę (prawą lub lewą), co oznacza, że większość czynności wykonuje prawą lub lewą ręką. Jeśli obserwujemy, że dziecko w dalszym ciągu na równi posługuje się obiema rękoma, warto delikatnie nakierować dziecko na stronę, która w minimalnym stopniu przeważa. Zatem podawaj dziecku częściej przedmioty do ręki, która jest bardziej dominująca.
k) Nie potrafi podzielić słów na sylaby, klaszcząc, wymienić słów na wskazaną głoskę
Pod koniec edukacji przedszkolnej (około 6 r.ż.) dziecko powinno umieć podzielić proste słowa na sylaby klaszcząc, powinno również w sposób poprawny wymieniać słowa na wskazaną głoskę. Jeśli tego nie robi, można bawić się z dzieckiem w literki i słowa, czyli pokazujemy dziecku literę, np. „A”, dziecko z kolei pokazuje na rysunkach wszystkie słowa, przedmioty, które zaczynają się na literę „A”. przy każdej okazji klaszcz z dzieckiem, najpierw niech dziecko powtarza po Tobie, potem Ty powtarzaj po dziecku
l) Często niewłaściwie wymawia i przekręca trudne wyrazy, wypowiedzi nie są poprawne gramatycznie
Warto dużo rozmawiać z dzieckiem używając poprawnej polszczyzny, staraj się nie poprawiać dziecka, ale bądź czujny na to jak Wasze otoczenie mówi. Często rodzice utrwalają nieprawidłowe wypowiedzi dziecka poprzez powtarzanie po nim niewłaściwej formy wyrazu. Pamiętajmy o tym, że dziecko mówi tak, jak jego rodzice. Skoro rodzic mówi niewłaściwie, nie może również wymagać właściwych wypowiedzi od dziecka.
m) Trudność sprawia mu zapamiętanie dwu i więcej poleceń naraz, zapamiętanie sekwencji, np. nazw dni tygodnia, pór roku itp., myli nazwy, które mają podobne brzmienie
Nauka przez zabawę to najlepszy sposób, aby nasze pociechy jak najszybciej przyswajały wiedzę. Układaj z dzieckiem wierszyki dotyczące sekwencji, np. „poniedziałek to jest dzień, w który szybko budzę się, potem wtorek z kotem worek, środa broda i uroda, czwartek, przyszedł do mnie Bartek, piątek mówi jestem tu a sobota wkłada but i niedziela tańczy z nami taki tydzień jest przed nami”
Wiek szkolny – od 7 roku życia
a) Dziecko napotyka trudności podczas nauki czytania: czyta bardzo wolno, często głoskuje i nie zawsze potrafi dokonać właściwej syntezy (złożyć wypowiadane głoski w jedno głowo), lub czyta szybko, popełniając wiele błędów, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu
W takiej sytuacji można z dzieckiem układać wyrazy czy zdania z rozsypanki, jeśli dziecko czyta za wolno można zrobić konkurs na szybkie czytanie pojedynczych zdań, w przypadku gdy dziecko czyta za szybko można zrobić konkurs: „kto przeczyta najwolniej zdanie”. Po przeczytanym tekście układaj z dzieckiem pytania do niego lub poproś dziecko aby opowiedziało przeczytany fragment własnymi słowami (należy pamiętać aby fragmenty nie były zbyt długie).
b) Ma problemy w zakresie koordynacji wzrokowo- ruchowej, np. rzucaniem i chwytaniem piłki, rysowaniem szlaczków czy złożeniem figury geometrycznej
Można z dzieckiem np. poszukać na obrazku wszystkich zielonych kwiatów i zakreślenie je w kółko. W ćwiczeniach koordynacji wzrokowo- ruchowej ważne jest aby angażować zarówno zmysł wzroku jak i dotyku,, najlepiej „jednocześnie”
c) Podejmując próby pisania, często zapisuje zwierciadlane odbicie liter i cyfr, nie mieści się w liniaturze, zagina rogi kartki, pisze wolno, a ręka szybko się męczy, podczas przepisywania popełnia błędy – myli litery podobne kształtem, a podczas pisania ze słuchu myli litery odpowiadające głoskom o podobnym brzmieniu: z – s, d – t, k – g, ma trudności ze stosowaniem zmiękczeń, często dodaje, opuszcza, przestawia lub podwaja litery i sylaby, zdarza się, że pisze wyrazy bezsensowne
Warto z dzieckiem podjąć zabawę w lepienie liter. Dzieci uczą się wszystkimi zmysłami. „Dotykając” litery czy wyrazu ma większą szansę na nauczenie się poprawnej pisowni. Można również zrobić szablonu ze słowami, w których występują głoski podobnie brzmiące. Po wypowiedzeniu słowa pokazujemy szablon, aby sprawdzić. Używajmy również kolorów, np. w zdaniu dziecko na zielono zaznacza każdą literę dużą na początku zdania a kropkę kończącą zdanie na czerwono. Dziecko będzie miało jasny sygnał, że zdanie zaczynamy wielką literą.
d) Funkcje wzrokowe są zaburzone: z trudnością wyodrębnia elementy z całości, ma też problem ze scaleniem części w jedną całość, np. podczas układania puzzli, oraz z wyszukiwaniem różnic w podobnych obrazkach i kształtach, myli litery podobne graficznie: m – n, t – ł, p – b – d podczas czytania i pisania.
W takim przypadku można bawić się z dzieckiem w eliminowanie tego, co jest najmniej podobne, np. na obrazku są trzy bałwanki. Jeden ma dwa guziki, dwa pozostałe mają trzy. Bałwanek na wzorze ma trzy guziki, zatem metodą eliminowania skreślamy ten, który ma dwa guziki itd. w sytuacji trudności z wyodrębnianiem elementów z całości zacznijmy od prostych zadań, np. zaznacz na obrazku wszystkie motylki. Kolorem czerwonym zaznacz wszystkie słowa, które zaczynają się na „m” pokazując dziecku szablon z literą „m”
e) Dziecko słabo orientuje się w schemacie ciała i w przestrzeni, myli kierunki: prawo – lewo, ma trudności z określeniem części ciała prawa – lewa
Będąc w supermarkecie pobawcie się w formułę jeden. Bądź pilotem, Twoje dziecko natomiast niech będzie kierowcą. Każ mu jechać wymieniając kierunek w lewo – w prawo. Za każdym razem nagradzaj dziecko za prawidłowo wybrany kierunek. Podając dziecku rzeczy wyraźnie nazywaj strony ciała, np. weź widelec w prawą rękę
f) Dziecko słabo biega i skacze, trudność sprawiają mu ćwiczenia z wykorzystaniem równowagi i układy gimnastyczne, z trudem uczy się jazdy na rowerze czy hulajnodze, niechętnie bierze udział w zajęciach WF i zabawach ruchowych
W takim przypadku wykorzystaj również spacery. Baw się z dzieckiem w chodzenie po krawężniku, w domu rozłóżcie sznurek i ogłoście konkurs, kto po nim przejdzie bez spadku.
